Zie o.a. dit bericht over amendement nr. 27 tot aanvulling van artikel 5.2. Ook in concrete kwesties gaf Ongekend Onrecht inzicht in de toepassing van de Woo – bijvoorbeeld over de doorzendplicht (zie bericht). Het vervolg op de uitspraak over het doorzenden geeft nu aanleiding voor een uitvoerige uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland waar indringend wordt ingegaan op het nieuwe begrip ‘persoonlijke beleidsopvattingen’. Een uitspraak waarbij de rechtbank uiteindelijk niet terughoudend oordeelt over het optreden van de ministers…

Concepten

Opvallend is dat indringend wordt getoetst of concepten geweigerd mogen worden. De rechtbank meent dat concepten die worden voorgelegd aan de ministerraad vertrouwelijk mogen blijven. De redenering die we in de regel ook zien bij de notulen van de ministerraad lijkt hierbij te worden aangehouden (zie deze recente uitspraak). Toch wekt dit wat verbazing nu aangenomen zou kunnen worden dat dergelijke concepten juist moeten worden aangemerkt als stuk voor intern beraad ten behoeve van formele bestuurlijke besluitvorming (als in artikel 5.2, lid 3 Woo). Dan zou als uitgangspunt gehanteerd worden dat het juist voor openbaarmaking – geanonimiseerd – in aanmerking zou komen. Dit aspect ontbreekt in de beoordeling van de rechtbank, mogelijk is het niet aangevoerd. Eerder oordeelde dezelfde rechtbank nog dat een concept niet als zodanig kon worden aangemerkt omdat het niet was voorgelegd aan de minister (zie dit bericht). Dat is evident wel het geval voor de concepten waar het in deze uitspraak om gaat. In zoverre dus extra vreemd dat de concepten die bij de ministerraad op tafel lagen redelijk gemakkelijk integraal geweigerd mochten worden volgens de rechtbank.

Verder ook hier wel de indringende beoordeling van overige de concepten. Wederom een ‘bewijs’ dat dit evenzeer documenten zijn die beoordeeld moeten worden. Integraal weigeren – zoals hier weer gedaan door de verschillende ministeries – is dan al snel niet aan de orde.

Persoonlijke beleidsopvattingen

Wat die beoordeling betreft is dan al snel van belang de vraag of sprake is van persoonlijke beleidsopvattingen. Bij de beoordeling betrekt de rechtbank de nieuwe definitie van de Woo. Wordt iets meer objectief van karakter, dan kan geen beroep worden gedaan op de bescherming die artikel 5.2 Woo biedt. Geen persoonlijke beleidsopvattingen zijn:

• feiten,
• prognoses,
• beleidsalternatieven,
• de gevolgen van een bepaald beleidsalternatief of
• andere onderdelen met een overwegend objectief karakter.

Dat brengt de rechtbank in dit geval tot het oordeel dat daar waar sprake is van meer persoonlijke voorkeuren of voorstellen – over de toonzetting bijvoorbeeld – sprake is van dergelijke beleidsopvattingen. Dat geldt weer niet voor de meer objectieve onderdelen zoals simpele verwijzingen naar andere documenten of concrete voorstellen (voor verbetering van het contact tussen overheid en burger).

Anoniem openbaar maken

Vervolgens toetst de rechtbank indringend – in lijn met de Vuurwerkramp Enschede kwestie (zie deze annotatie) – of de ministers terecht geen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om anoniem openbaar te maken (artikel 5.2, lid 2). Duidelijk wordt gemaakt dat artikel 5.2 erop ziet om de ambtenaar te beschermen en niet het bestuursorgaan. Als opmerkingen dus al niet tot een ambtenaar te herleiden zijn, dan ligt openbaar maken al sneller voor de hand. Interessant om te zien is dat de rechtbank ook benadrukt dat juist verschillende opvattingen – die ook juist niet zijn gevolgd uiteindelijk – interessant zijn en bijdragen aan de goede en democratische bestuursvoering zodat daarin te meer een reden is gelegen om over te gaan tot anoniem openbaar maken.

Van maatwerk – bij het uitoefenen van deze bevoegdheid – is geen sprake. De minister hebben te gemakkelijk, zoals vaker het geval, simpelweg geen toepassing willen geven aan de mogelijkheid van anoniem openbaar maken. Dat kan niet de bedoeling zijn aldus de rechtbank.

Weerstand tegen openbaar maken, de rechtbank pakt door

Pijnlijk is om te constateren dat de rechtbank vervolgens opmerkt dat de indruk bestaat dat sprake is van “een aan weigerachtigheid grenzende weerstand tegen openbaarmaking. Die weerstand komt ook naar voren uit het trage verloop van de procedure…”. Dat maakt dat de rechtbank de ministers geen gelegenheid meer geeft om gebreken te herstellen. De rechtbank voorziet zelf in de zaak. De ministers moeten bepaalde onderdelen van de concepten openbaar maken binnen vier weken na de uitspraak.

NB: de uitspraak is ook overigens interessant omdat de suggestie wordt gewekt dat het ene bestuursorgaan kan wijzen op de uitkomst over een document in een procedure tegen een besluit van een ander bestuursorgaan (zie onder 7). Dat staat op gespannen voet met het uitgangspunt dat ieder bestuursorgaan zelf verantwoordelijk is voor en dus moet besluiten over de openbaarmaking van documenten die onder hem berusten (vgl. deze uitspraak onder 7.6). Het wekt wat verbazing, te meer omdat de Woo vast van toepassing is op de nu bestreden besluiten en men wellicht toch echt (ook hier) zou moeten denken aan het uitgangspunt van het verplicht openbaar maken van persoonlijke beleidsopvattingen op grond van artikel 5.2, lid 3!